W przypadku małych ssaków, takich jak króliki i gryzonie, stany nagłe należą do najczęstszych powodów pojawienia się pacjenta w gabinecie weterynaryjnym. Dzieje się tak, ponieważ gryzonie i zajęczaki posiadają genetycznie uwarunkowaną umiejętność do maskowania objawów we wczesnym stadium choroby. Często nawet gdy przewlekle chorują, objawy choroby dla opiekuna mogą być nieznaczące, niezauważalne. Wciąż wykazują codzienną aktywność – ale być może trochę mniejszą niż wcześniej? Zachowują apetyt – ale może stał się on wybiórczy, nie spożywają już niektórych pokarmów, np. siana?

Na jakie objawy powinniśmy więc zwrócić szczególną uwagę? Kiedy nie ma czasu na obserwację i czekanie na poprawę? Oto najczęstsze sytuacje, które stanowią zagrożenie dla życia i zdrowia naszych małych przyjaciół.

TRUDNOŚCI W ODDYCHANIU U KRÓLIKÓW I GRYZONI

Sytuacja, w której obserwujemy, że nasz zwierzak oddycha przez otwarty pyszczek, widoczna jest silna praca tłoczni brzusznej, którą opiekunowie często opisują jako „mocniej chodzące boczki, wymaga pilnej interwencji medycznej.

Istnieje szereg przyczyn takiego stanu, a wszystkie z nich stanowią poważne zagrożenie. Są to m.in.:

• zachłyśnięcie się, połknięcie, zaaspirowanie lub utknięcie ciała obcego w początkowych odcinkach przewodu pokarmowego czy oddechowego, np. w postaci siana, elementów ściółki, ziół (wtedy dodatkowo może pojawić się uporczywe kichanie, wypływ z nosa),
• rozwijające się zmiany nowotworowe w obszarze klatki piersiowej,
• zaostrzenie chorób serca,
• silnego zapalenia płuc,
• przewlekłe zapalenie jam nosowych z tendencją do zaostrzeń.

W szpitalu weterynaryjnym, zwierzę z dusznością natychmiast poddane zostanie tlenoterapii, która odbywa się w specjalnie do tego przeznaczonych klatkach, gdzie cały czas dostarczany jest tlen. Miejsce to jest zazwyczaj ciemne, ciche, aby dodatkowo ograniczyć stres, co powodowałoby nasilenie objawów.

W drodze do lekarza, opiekun można sprawdzić czy np. nozdrza pacjenta są czyste, niesklejone wydzieliną (jeśli tak jest, należy spróbować ją delikatnie usunąć wacikiem, aby udrożnić nozdrza). U szczurów bardzo często przyczyną takiego stanu jest zadławienie i tu z powodzeniem, opiekun  może w warunkach domowych, przed dotarciem do lekarza, zastosować tzw. Windowanie. Jadąc do szpitala, zapewnijmy zwierzęciu zaciemnione miejsce w transporterze oraz dostęp do tlenu (warto dysponować np. tlenem dla kierowców).

OBJAWY NEUROLOGICZNE – DRGAWKI, OCZOPLĄS, KRĘCZ SZYI, ROLOWANIE SIĘ, KRĘCENIE W KÓŁKO, ZABURZENIA RÓWNOWAGI, NIEDOWŁAD, PARALIŻ

Objawy neurologiczne należą do częstych przyczyn pojawienia się w trybie nagłym w szpitalu weterynaryjnym. Charakteryzują się gwałtownym pojawieniem się i zazwyczaj wywołują duży strach u opiekunów.

W przypadku królików, najczęstszą przyczyną tego typu objawów jest rozwinięcie się ostrej postaci kunikulozy. Objawy neurologiczne mogą być związane także z zapaleniem ucha, chorobami wątroby, zapaleniami bakteryjnymi, wirusowymi na terenie centralnego układu nerwowego, a nawet urazami.

Pomoc zwierzęciu z objawami neurologicznymi i przywiezienie go do lekarza jest dużym wyzwaniem i stresem dla opiekuna. Próba złapania zwierzaka do transportera skutkuje często zaostrzeniem objawów, wydaje nam się że robimy mu jeszcze większą krzywdę. Bez względu na nasze obawy, najlepsze co możemy zrobić, to jak najszybciej zapewnić małemu przyjacielowi pomoc medyczną. Spróbujmy więc szybko włożyć zwierzę do transportera. Nie owijajmy go niczym, ale zabezpieczmy ścianki transportera miękkimi ręcznikami, aby w czasie ataku nie zrobił sobie krzywdy.

W szpitalu, pacjent będzie wymagał przede wszystkim stabilizacji, uspokojenia i w kolejnych etapach diagnostyki. Leczenie niestety długotrwałe, a na efekty trzeba czasem długo czekać. Zwierzę może wymagać rehabilitacji. Część deficytów może niestety pozostać z naszym przyjacielem do końca życia.

NIEKONTROLOWANE KRWAWIENIE U KRÓLIKÓW I GRYZONI

Krwotok u gryzoni i królików najczęściej może pojawić się z pyszczka, dróg rodnych, ran pooperacyjnych, czy z guzów lub zmian zrostowych. Może być następstwem upadku, urazu, uderzenia, czy nawet niefortunnego obcięcia pazurków.

Sytuacje te wymagają szybkiego kontaktu z lekarzem i ustalenia przyczyny krwawienia oraz dalszego postępowania. W warunkach domowych możemy spróbować ucisnąć krwawiące miejsce kawałkiem czystej chłonnej tkaniny.

Co istotne, nie mylmy krwawienia z porfirią, która ma często miejsce u szczurów i gryzoni. Gdy zaobserwujemy tzw. czerwone łzy, czyli łzy zabarwione porfiryną, również powinniśmy zgłosić się do lekarza weterynarii, jednak złapmy oddech i zróbmy to spokojnie, ponieważ nie należy ona do stanów nagłych.

ZATRUCIE U KRÓLIKÓW I GRYZONI

Przyczyną zatrucia u małych ssaków jest najczęściej spożycie trujących roślin ozdobnych. Do pozostałych, rzadszych źródeł zatrucia należą:

• preparaty biobójcze (trutki, środki ochrony roślin) – w szczególności u zwierząt wychodzących np. do ogródka.
• leki czy produkty, bezpieczne dla ludzi, ale szkodliwe dla zwierząt – np. czekolada
• metale ciężkie, np. ołów, którego źródłem może być stare linoleum albo ołowiane ciężarki znajdujące się w dolnych częściach firan.

Dobrze jest zatem wiedzieć, jakie gatunki roślin ozdobnych, czy rodzaje szkodliwych substancji posiadamy w domach, aby w przypadku spożycia ich przez zwierzę, móc natychmiast zgłosić to weterynarzowi.

Jeśli byliśmy świadkiem spożycia przez zwierzę szkodliwej substancji, powinniśmy nie czekać, tylko od razu zgłosić się do lekarza. Początkowo pacjent może nie wykazywać żadnych niepokojących objawów, jednak nie oznacza to, że nie wymaga natychmiastowej pomocy.

Nie próbujmy także samodzielnie pomagać zwierzakowi poprzez stosowanie preparatów przeciwko pasożytom zewnętrznym. Środki zawierające fipronil – substancję, są bezpieczne dla psów i kotów, ale zaaplikowany królikom mogą skutkować śmiertelnymi napadami drgawkowymi. Należy także pamiętać, że u królików i mniejszych podopiecznych nie wywołujemy wymiotów, ponieważ gatunki te, w przeciwieństwie do psów czy kotów, nie posiadają takich mechanizmów.

UDAR CIEPLNY U GRYZONI I KRÓLIKÓW

Małe ssaki są szczególnie wrażliwe na stres cieplny. Jest to związane z faktem, że króliki oddają nadmiar ciepła jedynie poprzez nieowłosione części ciała (głównie uszy, stopy). W warunkach stresu i utrzymywania się wysokiej temperatury, może dojść do zwężenia naczyń, a w konsekwencji hamowania procesu chłodzenia. Niestety konsekwencją przegrzania mogą być uszkodzenia centralnego układu nerwowego, a tym samym pojawienie się objawów, takich jak drgawki, osłabienie, czy śpiączka.

Gdy dojdzie do sytuacji przegrzania,  zwierzę należy schładzać powoli, np. owijając letnim ręcznikiem, przykładając nasączony wodą chłodny materiał w okolice uszu, pach, pachwin. Warto także zastosować lekki chłodny nawiew, a następnie bezzwłocznie udać się do kliniki. Absolutnie nie schładzamy zwierząt drastycznie, np. mocząc je w lodowatej wodzie czy przykładając bezpośrednio do zwierzęcia lód, czy wkład chłodzący!

STANY NAGŁE PRZEWODU POKARMOWEGO – ZATKANIE, BIEGUNKA, SKRĘT PŁĄTA WĄTROBY

Niewątpliwie najczęściej spotykanym w gabinecie stanem nagłym wśród króliczych pacjentów jest stan określany przez opiekunów jako „zatkanie”. O co dokładnie chodzi? Z wywiadu dowiadujemy się, że królik nie je, nie robi bobków lub są one mniejsze, siedzi w pozycji „na kurkę”, chowa się, a na jego pyszczku widać ból. „Zatkanie” w języku medycznym oznacza zespół zmniejszenia lub ustąpienia motoryki przewodu pokarmowego wraz z jego następstwami. Przyczyn tego stanu może być wiele, a do najczęstszych należy:

• ból pochodzący z innego źródła,
• trwająca choroba,
• stres i niepokój
• niewłaściwa dieta (zazwyczaj niedostateczna podaż włókna, które pobudza perystaltykę).

Upośledzenie pracy przewodu pokarmowego u królików skutkuje nagromadzeniem się futra w żołądku, co w konsekwencji prowadzić może do niedrożności zagrażającej życiu i wymagającej ciężkiej operacji. Niestety moment, w którym w klatce zobaczymy wydaloną „kulę włosową” jest konsekwencją trwającej już długi czas dysfunkcji pracy jelit. Dlatego tak ważna jest jak najszybsza interwencja medyczna.

Inną przyczyną nagłej wizyty może być biegunka, w szczególności częsta i wodnista. Szczególną uwagę należy tu zwrócić na wiek pacjenta – biegunka bywa śmiertelnym zagrożeniem u młodych zwierząt, które nie mają jeszcze prawidłowo ukształtowanego układu immunologicznego walczącego z patogenami.

Bardzo ważnym zagadnieniem u królików jest również skręt płata wątroby. W przypadku stanu ostrego, kiedy dochodzi do krwawienia i krwiobrzusza, jeśli w szybkim czasie zwierzę nie zostanie poddane operacji (12-72 h od pojawienia się niepokojących objawów), niestety może dojść do śmierci zwierzęcia. Pamiętajmy więc, by w przypadku wystąpienia takich objawów, jak apatia, brak apetytu lub nagle zmniejszony apetyt, czy powiększony obwód brzuszka, nie zwlekać z wizytą u lekarza!

STANY NAGŁE UKŁADU MOCZOWEGO

Szczególnie dotkliwym i niebezpiecznym stanem u gryzoni i zajęczaków, wymagającym pilnej interwencji jest kamica układu moczowego. Pamiętajmy, aby pilnie zgłosić się do lekarza, jeśli u naszego pupila zaobserwujemy następujące objawy:

• dyskomfort podczas oddawania moczu – zwierzę napina się, popiskuje,
• zwierzę oddaje mocz kropelkami,
• mocz zawiera domieszkę krwi lub zastygającego białawego lub brązowego osadu,
• mocz jest oddawany w innych niż dotychczas miejscach,
• widoczne są apatia, posmutnienie.

OKULISTYCZNE STANY NAGŁE

Nieprawidłowo wyglądające oko u naszego pupila zawsze wymaga pilnej interwencji. Szczególnie zwierzaki, które na co dzień buszują w sianie, czy ziołach, podlegają większemu ryzyku dostania się ciała obcego w okolice oka. Wszelkie procesy z tym związane są niezwykle bolesne, a zwlekanie może skutkować nieodwracalnymi uszkodzeniami, długo leczącymi się z uwagi na specyfikę budowy oka królika czy gryzonia.

Zmiany w oczach małych ssaków, takie jak wytrzeszcz gałki ocznej, mogą być również objawem innych chorób, np. stomatologicznych, zmian w klatce piersiowej, zmian nowotworowych.

PODSUMOWANIE

Sytuacji, w których zdrowie małych ssaków ulega nagłemu pogorszeniu, niestety wymieniać można wiele. Należy pamiętać, aby bacznie obserwować na co dzień nasze zwierzęta, uczęszczać na regularne kontrole lekarskie, które pozwolą uniknąć części z wyżej wymienionych stanów. Króliki i gryzonie warto także regularnie ważyć. Nawet niewielki spadek masy ciała może świadczyć o rozwijającej się chorobie. Każde odchylenie w zachowaniu, funkcjonowaniu naszych mniejszych członków rodziny powinno skłonić nas do szybkiej reakcji.