Dlaczego kot załatwia się poza kuwetą? Najczęstsze przyczyny

Załatwianie się kota poza kuwetą to problem, który może frustrować wielu właścicieli – i nic zresztą dziwnego. Nikt nie lubi znajdywać tego rodzaju niespodzianek w łóżku, na ulubionym fotelu lub wsuwając stopę do kapcia. Mimo silnych emocji, które nami wtedy targają, musimy jednak pamiętać, że nasz pupil nie zachowuje się w ten sposób, by zrobić nam na złość. Jest to natomiast sygnał, że ma on jakiś problem. Dlatego, aby skutecznie poradzić sobie z tym zachowaniem, podstawą jest zrozumienie, dlaczego kot zaczął załatwiać się poza kuwetą. Poniżej omówimy najczęstsze przyczyny z podziałem na kwestie zdrowotne, behawioralne oraz inne czynniki. Odkryj, dlaczego kot załatwia się poza kuwetą!

Powody medyczne

Załatwianie się poza kuwetą może być objawem wielu kocich chorób i dolegliwości. Na pierwsze miejsce wysuwają się oczywiście problemy z układem moczowym, a zwłaszcza zapalenia pęcherza. Przyczyny zapalenia pęcherza mogą być różne. Zapalenie może być spowodowane infekcjami, obecnością kryształów/kamieni, stresem lub nie mieć wyraźnej przyczyny (tzw. idiopatyczne zapalenie pęcherza, ang. FIC). Niezależnie od powodu zapalenia, ból przez nie spowodowany, a związany z oddawaniem moczu, zaczyna być kojarzony przez kota z kuwetą, w związku z czym zaczyna jej unikać. Dodatkowo czuje on ciągłe parcie na pęcherz. 

Uwaga! Zapalenie pęcherza może szybko przerodzić się w niedrożność cewki moczowej, czyli niemożność oddawania moczu (szczególnie u sterylizowanych samców), a stan ten jest bezpośrednim zagrożeniem życia! Dlatego jeśli widzisz, że Twój kot często chodzi do kuwety, lub w jego moczu pojawiła się krew, lub oddaje mocz na raty/kropelkuje, albo siusia po trochu w różnych miejscach, a już zwłaszcza jeśli próbuje, ale nie może się wysiusiać, nie czekaj i zgłoś się natychmiast do lekarza weterynarii po pomoc!

Do innych częstych schorzeń powodujących oddawanie moczu lub kału poza kuwetą należą guzy pęcherza moczowego, choroby/zapalenia układu pokarmowego, zatwardzenia, a także problemy ortopedyczne lub neurologiczne. Tutaj znowu dochodzi do skojarzenia kuwety z miejscem powodującym ból i dyskomfort, a w przypadku problemów ortopedycznych/neurologicznych czasami ze zwykłą trudnością w fizycznym wejściu do kuwety.

Należy także wziąć pod uwagę choroby powodujące zwiększone pragnienie i siusianie takie jak cukrzyca, choroby nerek czy nadczynność tarczycy.

Nie zapominajmy też, że jeśli nasz kot liczy już kilkanaście lat i jest seniorem (11-14 lat), lub wręcz super seniorem (15+ lat), może u niego dochodzić do zmian demencyjnych i być może, po prostu nie pamięta, gdzie ma kuwetę, oraz że to do niej powinien się załatwiać.

Czynniki behawioralne i stres

Stres jest jedną z głównych przyczyn, dla których kot załatwia się poza kuwetą. Coraz więcej mówi się o behawioryzmie zwierząt i na całe szczęście nasza wiedza na ten tam stale się pogłębia. Pozwoliło to nam zrozumieć, że koty są gatunkiem szczególnie podatnym na stres oraz zrozumieć jego źródła w ich życiu. Stres oczywiście nie służy nikomu z nas, jednak u kotów potrafi on błyskawicznie spowodować liczne niepokojące objawy, a nawet poważne schorzenia medyczne (np. niedrożność cewki moczowej). Dlatego tak ważne jest zrozumienie potrzeb behawioralnych swojego kota, oraz próba zaspokojenia ich.

Koty uwielbiają kontrolę, rutynę, oraz stabilizację i nie zawsze są zwierzętami towarzyskimi. Wszelkie zmiany w ich otoczeniu takie jak pojawienie się nowego domownika - dwu lub czworonożnego, przeprowadzki, a nawet przemeblowania mogą mieć bardzo negatywny wpływ na niektórych z naszych kocich przyjaciół. Wyjazd ważnych dla kota osób na wakacje, a nawet nowe zapachy i dźwięki mogą odpowiadać za nagłe pogorszenie się stanu psychicznego kota i pojawienie się niezrozumiałych zachowań. Powodów nagłego lub przewlekłego stresu u kotów może być mnóstwo, a w część czasem naprawdę trudno jest uwierzyć. Być może w okolicy pojawił się nowy kot wychodzący, który swoim zapachem przez drzwi lub widokiem przez okno stresuje Twojego pupila? Albo sąsiedzi zaczęli robić remont łazienki i codziennie słychać kucie kafli? Lub mają nowego pieska, który codziennie szczeka z powodu lęku separacyjnego? A może w domu zaczęliście używać innego środka do prania o intensywnym zapachu? Czasami odkrycie stresora, który odpowiada za problemy naszego kota przypomina śledztwo detektywistyczne godne dobrego kryminału i czasem musimy się niestety pogodzić z faktem, że sprawca zbrodni umyka sprawiedliwości.

Koty mają też silne preferencje jeśli chodzi o zasoby, których potrzebują do życia i szczęścia. Muszą mieć zapewnioną wystarczającą ilość miseczek z jedzeniem oraz piciem, kuwet (ustawionych w różnych miejscach) oraz przestrzeni do dyspozycji. Powinny mieć dostępne wysoko położone miejsca do obserwacji otoczenia z bezpiecznej odległości, spokojne miejsca do ukrycia się, oraz łatwy i bezpieczny dostęp do wszystkich zasobów. Nie zapominajmy też, że drapanie jest jedną z potrzeb behawioralnych kota, więc musimy zapewnić mu takie elementy umeblowania, które bezkarnie może i chce drapać. Niezależnie od tego czy to specjalnie kupiony na tą okazję stylowy drapak, czy nasza ukochana kanapa, którą już spisaliśmy na straty.

Koty potrzebują też zaspokojenia swoich instynktów łowieckich. Potrzebują określonej ilości aktywności, zabawy oraz interakcji z innymi domownikami. Jak długich, intensywnych i jak częstych bardzo zależy od indywidualnych preferencji kota. Problemem może być zbyt mało atencji ze strony domowników jak i zbyt dużo. Być może w waszym domu pojawił się młody energiczny piesek, który uwielbia Waszego introwertycznego, starszego kota i ciągle chce się z nim bawić, nawet wtedy kiedy biedny kot liczyłby na odrobinę prywatności w toalecie? A może to Wy cały czas próbujecie nosić Waszego ukochanego kotusia na rękach, głaskać go po brzuszku i całować w nosek? Pamiętajcie, Wasz kot na pewno jest do Was bardzo przywiązany, ale niekoniecznie chce wyrażać swoje uczucie tak jak Wy tego od niego oczekujecie. Czasami koty po prostu potrzebują świętego spokoju i powinniśmy to uszanować.

Jeśli którakolwiek z potrzeb behawioralnych nie jest spełniona w stopniu wymaganym przez danego kota, będzie to dla niego źródłem stresu lub frustracji.

Czynniki środowiskowe i społeczne

Odpowiadając na pytanie, dlaczego kot załatwia się poza kuwetą, warto wspomnieć także o czynnikach środowiskowych i społecznych. Dlaczego? Wiemy już, że koty mają szczególne wymagania w stosunku do swojego środowiska wynikające z ich potrzeb behawioralnych, ale czasem też preferencji. Jeśli więc nasz pupil zaczął brudzić poza kuwetą, musimy odpowiedzieć sobie na pytanie czy są one wszystkie spełnione. A w szczególności te, które bezpośrednio dotyczą miejsca zaspokajania jego potrzeb fizjologicznych.

Czy mamy w mieszkaniu dość kuwet? Wzór na ilość kuwet to ilość kotów plus jeden (n+1). Czy stoją one w różnych miejscach? Jeśli są bezpośrednio obok siebie liczą się jak jedna kuweta. Czy są daleko od jedzenia i picia? Czy nie stoją w ruchliwym korytarzu lub miejscu gdzie kot nie może liczyć na ciszę i spokój przy załatwianiu się? Czy mają odpowiedni rozmiar i kształt? Może nasz kot nie lubi załatwiać się do zamkniętej kuwety, a my mu taką właśnie sprezentowaliśmy? A może kuweta jest dla niego po prostu za mała? Kuweta powinna być mniej więcej tak długa jak półtora razy nasz kot (bez ogona). Czy zmieniliśmy żwirek na inny? Zawsze stosowaliśmy bezzapachowy zbrylający, a zamarzył nam się pachnący silikonowy. Być może sypiemy ten sam żwirek ale dla wygody lub oszczędności zaczęliśmy go sypać znacznie mniej? Albo dostaliśmy podwyżkę i sypiemy go 3 razy więcej.

No i pytanie, na które czasami trudno nam szczerze odpowiedzieć… Jak często sprzątamy kuwetę? Niestety, koty mają wysokie wymagania jeśli chodzi o czystość i po prostu odmówią załatwiania się do zbyt brudnej kuwety. Dlatego konieczne jest codzienne wybieranie nieczystości z kuwety, a przy wielu kotach w domu, nawet kilkukrotne w ciągu dnia. 

Co sprowadza nas do kolejnego trudnego pytanie z którym czasem nie chcemy się zmierzyć. Czy 10 kotów to nie jest za dużo na naszą 30-sto metrową kawalerkę? Być może mamy zbyt wiele kotów na dostępną powierzchnię i możliwą do zapewnienia ilość zasobów? Koty rzadko kiedy lubią żyć w dużych grupach, a już zwłaszcza na małym terytorium. Także bardzo rzadko w takiej sytuacji nie będzie dochodziło do napięć na tle konfliktów społecznych, a te są niezawodnym źródłem stresu i problemów.

Znakowanie

Na koniec powinniśmy wspomnieć o znakowaniu, które należy różnicować od załatwiania potrzeb fizjologicznych w niepożądanych miejscach. Zjawiska tego nie trzeba zwykle tłumaczyć tym z nas, którzy mieli przyjemność mieszkać z niewykastrowanym dojrzałym kocurem. Jest to element ich naturalnego behawioru.

Koty mogą znaczyć zarówno moczem (częściej) jak i kałem (rzadziej). Zachowanie to występuje najczęściej właśnie u niekastrowanych kocurów, a rzadziej niekastrowanych kotek, jednak może też pozostać lub pojawić się u zwierząt poddanych zabiegowi kastracji. Znakowanie jest formą komunikacji, a pozostawiony w określonych miejscach mocz (lub kał) jest wiadomością dla innych kotów/domowników. Dzieje się tak ponieważ koty są zwierzętami silnie terytorialnymi. Znakowanie może mieć tło seksualne lub być reakcją na zmianę w otoczeniu/stadzie. Pewne siebie koty oznaczają terytorium by oznajmić swoją dominację. Niespokojne, wycofane koty mogą znaczyć by podbudować swoją pewność siebie. Znakowanie może też być objawem stresu.

Odróżnienie czy mamy do czynienia ze znakowaniem czy załatwianiem się nie zawsze jest proste. Pomaga nam w tym często informacja czy kot jest lub nie jest wykastrowany. Typowe znakowanie ma jednak pewne charakterystyczne cechy. Kot oddaje nieduże ilości moczu, często na powierzchnie pionowe, stojąc w charakterystycznej pozycji z uniesionym ogonem. Może również oddawać mocz w ostentacyjnych miejscach, na nowe obiekty, obiekty o nowych zapachach, ubrania i często będzie znaczyć w tych samych lokalizacjach.

Co zrobić jeśli kot załatwia się poza kuwetą? Postępowanie.

Jak widać przyczyn na załatwianie się kota poza kuwetą może być wiele i choć dla ułatwienia podzieliliśmy je na kilka grup, to jest to podział płynny i są one ze sobą mocno powiązane, a często wręcz mamy do czynienia z kombinacją kilku czynników. Jednak niezależnie od przyczyny tego problemu, przedstawiamy poniżej schemat zalecanego postępowania, jeśli to zjawisko dotknie akurat waszego pupila. Co zrobić jeśli Twój kot załatwia się poza kuwetą krok po kroku.

• Nie zwlekaj!
  • Jak pisaliśmy powyżej, takie objawy mogą pojawić się przy licznych chorobach i dolegliwościach, a część z nich może szybko przerodzić się w niebezpieczną sytuację. Co więcej im dłużej zwlekasz tym większa szansa, że niezależnie od przyczyny Twój kot utrwali sobie takie zachowanie i wtedy nawet po usunięciu/wyleczeniu przyczyny, trudno go będzie tego oduczyć 
• Umów się ze swoim kotem do zaufanego lekarza weterynarii.
  • Zanim postawi się rozpoznanie zaburzeń behawioralnych musimy wykluczyć problemy zdrowotne. Jeśli tego nie zrobimy możemy nigdy nie uporać się z tym problemem, a stan zdrowia naszego kota będzie się pogarszał. Wizyta u lekarza weterynarii pozwoli wykluczyć lub zdiagnozować i leczyć wszelkie medyczne przyczyny. Dopiero po wykluczeniu medycznego podłoża problemu możemy skupić się na innych potencjalnych przyczynach.
• Zastanów się nad możliwymi stresorami w życiu Twojego kota i spróbuj je ograniczyć.
  • Po pierwsze przygotuje Cię to na pytania, które zada lekarz weterynarii lub behawiorysta, a po drugie identyfikacja czynnika stresującego umożliwi Ci jego eliminację lub ograniczenie.
• Stosuj syntetyczne feromony.
  • Są to środki udające naturalne feromony kocie i mogą one znacząco ograniczyć stres kota, co może być nieocenione kiedy nie umiemy znaleźć źródła stresu lub go wyeliminować z życia naszego pupila. Dobrze też je zacząć stosować przed przewidywaną sytuacją stresową - np. wyjazdem na wakacje, przyjazdem hałaśliwej rodziny lub pojawieniem się nowego domownika.
• Szczerze oceń sytuację kuwetową w Twoim domu i popraw ją.
  • Dostosuj ilość kuwet (pamiętaj n+1) i niech będę one właściwego rozmiaru i rozstawione w zacisznych miejscach. Sprzątaj kuwetę codziennie. Najlepiej stosuj drobny żwirek zbrylający i syp go na głębokość 3cm - to preferencje większości kotów. Jeśli jednak Twój kot ma sprawdzony inny żwirek, zastosuj go. Pamiętaj też, że większość kotów woli żwirki bezzapachowe, oraz otwarte kuwety.
• Zastanów się nad potrzebami behawioralnymi Twojego kota i wzbogać jego środowisko.
  • Pamiętaj o wszystkim, co przeczytałeś powyżej i postaraj się spełnić potrzeby swojego kota. Dostaw kolejną kuwetę. Rozstaw kuwety, miseczki z jedzeniem i miseczki z piciem daleko od siebie i w ustronnych miejscach. Powieś półeczkę na ścianie, na którą kot będzie mógł uciec. Baw się i głaszcz swojego pupila, ale przy każdej interakcji bądź czujny i przerywaj ją, gdy zauważysz, że nie czerpie on już z niej przyjemności. I pamiętaj, dobrą zasadą, zwłaszcza na początku drogi, jest by nie usuwać ze środowiska rzeczy, do których kot jest już przyzwyczajony, tylko by dodawać nowe. 
• Nie karć swojego kota.
  • Nie przyniesie to pożądanych efektów, a wręcz przeciwnie, ponieważ zwiększy tylko jego poziom stresu i zmniejszy poczucie bezpieczeństwa.
• Dokładnie czyść miejsca w które Twój kot się załatwia.
  • Jest to szczególnie ważne przy walce ze znaczeniem. Korzystaj z enzymatycznych środków czyszczących.
• Jeśli dolegliwości zdrowotne zostaną wykluczone, nie możesz znaleźć przyczyny problemu, a proste kroki, które jesteś w stanie wdrożyć nie przynoszą rezultatu, skonsultuj się z dobrym behawiorystą specjalizującym się w kotach.
  • Pamiętaj, problem załatwiania się poza kuwetą bardzo często ma podłoże behawioralne, i w wielu przypadkach, bez pomocy specjalisty może być niemożliwy do opanowania. Specjalista jest w stanie ocenić zachowanie kota w kontekście jego środowiska i historii, oferując indywidualnie dostosowane rozwiązania. Czasami konieczne jest połączenie terapii behawioralnej z farmakoterapią, dlatego możliwe, że do rozwiązania problemu konieczna będzie współpraca lekarza weterynarii, behawiorysty i oczywiście opiekuna.
• I na koniec, najważniejszy punkt - nie trać cierpliwości i nie przestawaj kochać swojego kota.

Podsumowanie

W naszym artykule skupiliśmy się na omówieniu kwestii: dlaczego kot zaczął załatwiać się poza kuwetą i jak postępować jeśli to zjawisko wystąpi. Mamy nadzieję, że będzie on pomocny dla wszystkich opiekunów, którzy borykają się z tym problemem. Należy jednak pamiętać, że każdy kot i każdy przypadek jest inny. Dlatego niezależnie od znalezionych w internecie lub literaturze porad koniecznie umów się na wizytę do zaufanego lekarza weterynarii. W AMVET nasi lekarze podchodzą do każdego przypadku z troską i uwagą, traktując każdego pacjenta indywidualnie. Pomogą zidentyfikować lub wykluczyć medyczne podłoże problemu, oraz dobrać dalsze leczenie/postępowanie, a jeśli będzie to wskazane, zalecą konsultację z behawiorystą.