U 1 na 4 psów w przeciągu ich życia zostanie zdiagnozowany nowotwór. Podobnie jak u ludzi, nowotwory są główną przyczyną śmierci u psich pacjentów, szczególnie tych starszych. Także u kotów w średnim i starszym wieku, nowotwór jest przyczyną 30% zgonów.

Dla większości z nas – opiekunów, zwierzęta stanowią nieodłączną część naszych rodzin, stając się ich członkami, towarzysząc nam przy posiłkach, na spacerach, w trakcie snu, w codziennym życiu. Dlatego też opiekunowie tak często zadają pytanie: skąd biorą się nowotwory u zwierząt?

SKĄD BIORĄ SIĘ NOWOTWORY U ZWIERZĄT?

Dzięki badaniom naukowym wiemy, że niektóre wady genetyczne odpowiedzialne za powstawanie nowotworów, są podobne u ludzi i psów. To z kolei może prowadzić do lepszego zrozumienia i usprawnienia diagnostyki oraz leczenia nowotworów. Posiadanie takiej wiedzy, umożliwia klinicystom dopasowanie odpowiedniej diagnostyki oraz spersonalizowanie podejścia terapeutycznego indywidualnie do każdego pacjenta z osobna. Rozwój diagnostyki i metod leczenia jest możliwy dzięki dążeniu klinicystów do ciągłego rozwoju oraz dzięki multidyscyplinarnemu podejściu do pacjenta, które opiera się na ścisłej współpracy lekarzy weterynarii różnych specjalizacji: chirurgii, onkologii, interny, radiologii, anestezjologii. Wspólna praca ramię w ramię, kompleksowa diagnostyka, holistyczny plan leczenia i opieka wielospecjalizacyjna – to wszystko sprawia, że dziś możemy mówić o nowoczesnym podejściu do leczenia nowotworów u zwierząt.

DIAGNOZA: NOWOTWÓR

Dla opiekuna zwierzęcia, usłyszenie diagnozy „nowotwór” zdaje się najgorszą nowiną, jaką można usłyszeć z ust lekarza weterynarii. Wielu z nich interpretuje tę informację jako wyrok śmierci dla ich pupila. Na szczęście, tak nie jest! Doświadczony zespół onkologiczny, w skład którego wchodzi wielu specjalistów, jest w stanie zaproponować opiekunom i pacjentom szerokie opcje terapeutyczne dla wszystkich typów nowotworów u psów i kotów. Bardzo istotnym elementem współpracy pacjent-opiekun jest także przedyskutowanie wszystkich „za i przeciw” każdej z opcji terapeutycznych, jak również wszystkich potencjalnych skutków ubocznych terapii.

PODEJRZENIE NOWOTWORU U PSA LUB KOTA – MOŻLIWOŚCI DIAGNOSTYCZNE

Zanim jednym przejdziemy do możliwości terapeutycznych, pamiętajmy że punktem wyjścia do właściwego leczenia jest ustalenie prawidłowej i ostatecznej diagnozy oraz ustalenie stopnia zaawansowania procesu nowotworowego w ciele pupila. Najlepsze możliwości diagnostyczne jesteśmy w stanie uzyskać dzięki wspólnej pracy klinicystów różnych specjalizacji. Ustalenie diagnozy wymagać będzie przede wszystkim:

• pobrania biopsji cienkoigłowej zmiany pierwotnej, jak również niektórych organów (np. węzłów chłonnych, śledziony, wątroby, etc)
• analizy cytologicznej pobranych preparatów.
• w niektórych przypadkach, koniecznym będzie pobranie biopsji gruboigłowej i analiza histologiczna takiego materiału.

Zdecydowana większość pacjentów onkologicznych wymaga wykonania badań obrazowych. U niektórych wystarczające będzie obrazowanie konwencjonalne w postaci:

• zdjęć rentgenowskich (RTG)  klatki piersiowej i/lub jamy brzusznej
• badania ultrasonograficznego (USG) jamy brzusznej i/lub klatki piersiowej.

Czasami jednak konieczne jest wykonanie bardziej zaawansowanych badań obrazowych, takich jak:

• tomografii komputerowej (TK)

i/lub

• rezonansu magnetycznego (MR).

W niektórych przypadkach potrzebne może być uzupełnienie diagnostyki poprzez pobranie płynów z jam ciała/ płynu mózgowo-rdzeniowego. Zdecydowana większość pacjentów, będzie miała również wykonane rutynowe badania krwi (hematologia i biochemia) oraz moczu, a u niektórych badania te będą bardziej szczegółowe. Najlepiej, by wszystkie te badania dostępne były na miejscu, pod nadzorem lekarza prowadzącego i lekarzy specjalistów każdej z dziedzin.

W momencie uzyskania finalnej diagnozy oraz pełnego obrazu zasięgu choroby nowotworowej, ustalany jest indywidualny plan terapeutyczny dla danego pacjenta.

MOŻLIWOŚCI LECZENIA NOWOTWORÓW U ZWIERZĄT

LECZENIE CHIRURGICZNE NOWOTWORÓW U ZWIERZĄT

Leczenie chirurgiczne jest terapią z wyboru w zdecydowanej większości nowotworów. Pomimo ciągłego i intensywnego rozwoju chemioterapii i leków celowanych, leczeniem pierwszego rzutu u większości pacjentów onkologicznych nadal jest chirurgia. Związane jest to z faktem, że cel, jakim jest wyleczenie kliniczne, jest znacznie częściej osiągany właśnie w wyniku usunięcia chirurgicznego zmiany lokalnej, niż przy stosowaniu jakiejkolwiek innej formy terapii.

Do najczęstszych nowotworów, w których chirurgia odgrywa kluczową rolę, należą:

• guzy z komórek tucznych;
• mięsaki tkanek miękkich;
• guzy jamy ustnej;
• guzy gruczołów okołoodbytowych;
• guzy gruczołu mlekowego;
• oraz wiele innych.

CHEMIOTERAPIA U ZWIERZĄT Z NOWOTWOREM

Chemioterapia jest uważana za drugą terapię z wyboru, zaraz po chirurgii. Polega ona na podawaniu leków chemioterapeutycznych w najwyższych dawkach, które będą w stanie zabić jak największą ilość komórek nowotworowych, jednocześnie nie wywołując skutków niepożądanych u leczonego pacjenta. W niektórych przypadkach, w szczególności w nowotworach hematopoetycznych (chłoniak, białaczka, etc), chemioterapia może być użyta jako leczenie pierwszego rzutu.

Czasami chemioterapia jest stosowana jako forma terapii noadjuwantowej, czyli przygotowującej do operacji wycięcia nowotworu, dzięki czemu możliwe jest uzyskanie pewnej kontroli nowotworu przed zabiegiem chirurgicznym. Znacznie częściej jednak, chemioterapia stosowana jest jako terapia adjuwantowa, czyli kontynuacja leczenia po zabiegu chirurgicznym, w sytuacjach, w których istnieje ryzyko wznowy lokalnej guza, bądź powstania wtórnych ognisk nowotworowych w innych częściach ciała zwierzęcia.

Ważne jest aby pamiętać, że chemioterapia przynosi najlepsze efekty, gdy mamy do czynienia z chorobą mikroskopową, co oznacza, że guz (bądź jego zdecydowana większość) został usunięty chirurgicznie, a my działamy tylko na pozostałe w krążeniu komórki nowotworowe. Takie połączenie chirurgii i chemioterapii jest zazwyczaj powiązane z najlepszą odpowiedzią pacjenta.

Chemioterapia u zwierząt znacznie różni się od chemioterapii ludzi. Choć używamy tych samych chemioterapeutyków, podawane dawki i intensywność leczenia są znacznie niższe. Założeniem terapii onkologicznej u zwierząt jest to, aby przez cały jej okres, nasz pacjent pozostawał radosny, zachowywał apetyt i dobre samopoczucie. Intensywność leczenia jest zatem dostosowywana w taki sposób, aby dążyć do osiągnięcie efektów, jednocześnie utrzymując komfort życia naszych czworonożnych towarzyszy. Oczywiście, reakcja na leki (nie tylko chemioterapeutyczne) jest bardzo indywidualna i czasami zdarza się, że pacjent może mieć mniejszą tolerancję jakiegoś leku, stąd przed każdym podaniem chemioterapii, podajemy wszystkim pacjentom leki przeciwwymiotne oraz bardzo rzetelnie sprawdzamy dawki leków chemioterapeutycznych, dostosowując je indywidualnie do pacjenta.

Chemioterapia podawana może być:

• dożylnie,
• doustnie,
• doguzowo,
• do jam ciała.

LECZENIE CELOWANE NOWOTWORÓW U ZWIERZĄT

Leczenie celowane opiera się na podawaniu leków, które blokują pewne receptory na powierzchni niektórych komórek, tak aby „wyłączyć” je z procesu niszczenia. Cała idea „celowania” polega na tym, aby w terapii „oszczędzić” zdrowe komórki, a trafiać wyłącznie w komórki nowotworowe. Na chwilę obecną, zatwierdzone do obrotu są dwa leki weterynaryjne: Palladia i Masivet. Oba powstały i zostały zarejestrowane do leczenia guzów z komórek tucznych. Ponieważ Palladia blokuje większą ilość receptorów, ma ona zastosowanie także w innych nowotworach, takich jak:

• guzy jam nosowych;
• guzy gruczołów okołoodbytowych;
• guzy tarczycy;
• guzy stromalne przewodu pokarmowego.

Leki te podawane są doustnie przez opiekuna, dlatego też dla niektórych pacjentów i ich opiekunów komfort takiego leczenia jest wyższy. Leczenie celowane może być także stosowane równolegle do chirurgii i radioterapii, bądź jako leczenie uzupełniające po zabiegu chirurgicznym.

IMMUNOTERAPIA W LECZENIU NOWOTWORÓW U ZWIERZĄT

Immunoterapia wykorzystuje własny układ odpornościowy pacjenta do walki z komórkami nowotworowymi. Na chwilę obecną, jedyną zarejestrowaną opcją immunoterapii jest szczepionka przeciwko czerniakowi złośliwemu. Najczęściej, szczepionka ta kojarzona jest z zabiegiem chirurgicznym, pełni więc rolę terapii uzupełniającej do zabiegu chirurgicznego. Zadaniem szczepionki jest zlokalizowanie oraz unicestwienie komórek nowotworowych, krążących po organizmie pacjenta.

RADIOTERAPIA U ZWIERZĄT

Radioterapia jest najczęściej stosowana jako leczenie adjuwantowe/uzupełniające do leczenia chirurgicznego i/lub medycznego. Może być także leczeniem z wyboru w przypadku niektórych nowotworów, takich jak:

• guzy jam nosowych;
• nowotwory mózgu.

Niekiedy, radioterapia jest stosowana w leczeniu paliatywnym, np.

• u pacjentów z dusznością w wyniku ucisku powiększonych węzłów chłonnych szyjnych na tchawicę;
• u pacjentów krwawiących z jamy nosowej, wtórnie do guzów jamy nosowej,
• u pacjentów z nowotworami kości.

LECZENIE PALIATYWNE NOWOTWORÓW U ZWIERZĄT

Leczenie tego typu ma na celu poprawę komfortu życia pacjenta oraz przyniesieniu mu ulgi w objawach klinicznych, występujących wtórnie do nowotworu. Ważne, by pamiętać, iż leczenie paliatywne, nie jest równoznaczne z leczeniem „na ostatnim etapie życia” zwierzęcia. Leczenie paliatywne może być wdrożone po leczeniu onkologicznym, lub w trakcie jego trwania. Najczęstszymi objawami towarzyszącymi nowotworom zwierząt są:

• ból i dyskomfort,
• wymioty, mdłości,
• problemy z oddychaniem,
• krwawienia,
• drgawki.

Poprzez zastosowanie odpowiednich leków, jesteśmy w stanie pomóc w kontroli tych objawów, a nawet ich całkowitej redukcji, co umożliwia zwierzęciu kontynuację leczenia onkologicznego i/lub komfortowe życie. Pamiętajmy również, że leczenie paliatywne to nie tylko leki, ale także współpraca z lekarzem,  nauka właściwego oceniania podstawowych parametrów witalnych, rozpoznawania ewentualnych objawów niepożądanych. To również przygotowanie opiekunów od oswojenia się z tym, co najtrudniejsze.